Kościół katolicki od wieków pełnił rolę mecenasa sztuki, wspierając artystów i tworząc przestrzeń, w której piękno służyło głębszemu doświadczeniu sacrum. Współczesność stawia jednak przed artystami Kościoła zupełnie nowe wyzwania, co stało się jednym z kluczowych tematów interdyscyplinarnej konferencji naukowej „Kim jest artysta? Oblicza artystycznej tożsamości we współczesnym świecie”. Wydarzenie zorganizowane przez Akademię Muzyczną we Wrocławiu oraz Innowacyjne Centrum Rozwoju Artysty (ICRA) dało możliwość zgłębienia roli artysty w kontekście liturgii, wspólnoty i zmieniającego się społeczeństwa.

Jednym z paneli był referat zatytułowany „Muzyk kościelny czy artysta za kontuarem”, prowadzony przez Jana Surmę, wykładowcę Akademii Muzycznej. Tematyka panelu skupiła się na podziale w edukacji muzyków kościelnych na instrumentalistów oraz muzyków liturgicznych. Pytanie, które stawiano uczestnikom, brzmiało: Czy organista posługujący do liturgii jest artystą?

Muzyk kościelny – artysta czy rzemieślnik?

W swoim wystąpieniu Jan Surma zwrócił uwagę na zmieniającą się rolę organistów w parafiach. Jak wynikało z przeprowadzonej ankiety, funkcja dyrygentów chórów czy scholi praktycznie zanika, podobnie jak rola kapelmistrzów. Jednocześnie, co czwarty organista posługujący w polskich parafiach nie posiada formalnego wykształcenia muzycznego, co rodzi pytania o jakość oprawy muzycznej w liturgii.

Równocześnie panel podkreślił, że posługa muzyka kościelnego wymaga elastyczności. Organista musi dostosować się do różnorodnych form celebracji – od tradycyjnych śpiewów po bardziej współczesne formy muzyki charyzmatycznej. W tym kontekście artystyczna wrażliwość, zdolność współpracy z ludźmi i umiejętność interpretacji liturgii stają się nieodzowne.

Rola ciszy w doświadczeniu sacrum

Podczas konferencji nie zabrakło refleksji nad znaczeniem ciszy w życiu artysty, co szczególnie wybrzmiało w wykładzie Kacpra Kubiaka z Akademii Muzycznej we Wrocławiu. Cisza, jak podkreślał prelegent, nie jest jedynie brakiem dźwięku, ale przestrzenią, w której można doświadczyć obecności Boga. Symboliczne wykonanie utworu Johna Cage’a „4’33” podczas prezentacji ukazało, jak cisza może stać się narzędziem głębszego przeżycia duchowego.

Z perspektywy kościelnej cisza pełni rolę formacyjną – zarówno w liturgii, jak i w życiu codziennym. Wskazywano na starożytne tradycje szkół greckich, gdzie milczenie stanowiło fundament edukacji i kontemplacji. Taka cisza nie jest biernym milczeniem, lecz świadomym wyborem, pozwalającym na pogłębienie relacji z Bogiem.

Wyzwania współczesności i perspektywa Kościoła

W dobie laicyzacji oraz cyfryzacji rola artysty w Kościele staje się coraz bardziej złożona. Postępujące zmiany społeczne wpływają na percepcję muzyki liturgicznej, która z jednej strony jest osadzona w tradycji, a z drugiej – konfrontowana z nowymi oczekiwaniami wiernych. Organizatorzy konferencji podkreślili, że potrzeba redefinicji roli artysty w Kościele, uwzględniając jego historyczną funkcję oraz współczesne wyzwania.

Jak zauważył jeden z prelegentów, artysta działający w przestrzeni sakralnej powinien kierować się maksymą „Ad maiorem Dei gloriam” – na większą chwałę Bożą. Niezależnie od czasów, technik czy stylów, sztuka kościelna pozostaje świadectwem poszukiwania transcendencji i wyrażania jej poprzez piękno.

Współczesny artysta kościelny, choć działa w dynamicznie zmieniającym się świecie, nadal pełni rolę pośrednika między Bogiem a wspólnotą wiernych – roli, która wymaga zarówno kunsztu artystycznego, jak i głębokiego zrozumienia duchowości.

Posłuchaj rozmowy

Część 1

Część 2

Część 3